سال‌ها است که خشکسالی بر پهنه خراسان شمالی چنبره زده و هر سال زورآزمایی‌اش با زمین و مردم این استان شدت بیشتری می‌گیرد.
آسمان خشک و خسیس، قطره‌های بارانش را به شمارش درمی‌آورد و باران‌هایی هم که می‌بارد، دیگر نشانی از لطافت و مهربانی گذشته ندارد.
رگبارهای سیل‌آسا نیز قادر نیستند عطش زمین تشنه را فرو نشانند و تنها ردپای خشکسالی را بر خاک به جا می‌گذارند.
باران اخیر اگرچه اندکی از زمین خشکیده را لمس کرد و مردم را برای لحظاتی از بوی خوب خود سرمست ساخت، اما تغییر رفتار آسمان، حکایت از سلطه خشکسالی دارد.
گزارش‌ها حاکی است که ۹۹.۷ درصد از مساحت استان در وضعیت خشکسالی قرار دارد؛ استانی که محور توسعه آن بر کشاورزی است و معیشت مردمش به سخاوت آسمان گره خورده است.
کارشناسان می‌گویند دست انسان در دست خشکسالی است و بر شدت آن افزوده است. گرچه عوامل طبیعی نیز در تغییر اقلیم نقش دارند، اما نقش فعالیت‌های انسانی پررنگ‌تر است.
تولید بی‌رویه گازهای گلخانه‌ای و مصرف فزاینده سوخت‌های فسیلی، سهم قابل توجهی در این تغییرات دارند.
خشکسالی ریشه در دست بشر دارد
رییس پژوهشکده اقلیم‌شناسی و تغییر اقلیم در سفر اخیر به خراسان شمالی در خصوص دلایل خشکسالی این خطه اظهار کرد: تغییرات اقلیمی ریشه در دست بشر دارد و افزایش تولید گازهای گلخانه‌ای سبب بالا رفتن دما شده است.
ابراهیم اسعدی اسکویی بیان کرد: ما اکنون تبعات این تغییرات را به‌صورت افسارگسیخته و ناگهانی می‌بینیم؛ از افزایش شدت گرما تا تغییر الگوی بارندگی و رویش گیاهان.
وی افزود: دمای هوای کره زمین در ۲۰۰ سال گذشته به طور میانگین ۱.۱ درجه سانتیگراد افزایش یافته است. ورود حجم عظیمی از انرژی به جو زمین باعث بروز مشکلات متعدد زیست‌محیطی از جمله افزایش آفات و بیماری‌های کشاورزی و تغییر الگوی رشد گیاهان شده است.
رییس پژوهشکده اقلیم‌شناسی و تغییر اقلیم تاکید کرد: تغییر اقلیم فقط یک مسئله طبیعی نیست، فعالیت‌های انسانی از جمله مصرف بی‌رویه سوخت‌های فسیلی و تخریب پوشش گیاهی، سهم بسیار بیشتری در این بحران دارند و حتی اگر بارندگی‌ها افزایش یابند، نمی‌توانند آثار مخرب افزایش دما را جبران کنند.
کاهش ۵۰ درصدی بارندگی؛ کم‌سابقه در ۲۰ سال اخیر
مدیرکل هواشناسی خراسان شمالی نیز با ارائه آماری دقیق گفت: بارندگی‌ها در استان امسال ۵۰ درصد کاهش یافته و رکورد کم‌بارش‌ترین سال ۲۰ سال اخیر را شکسته است.
نوربخش داداشی اظهار کرد:از ابتدای سال جاری تا اواسط مردادماه، میزان بارندگی ۴۹.۵ میلیمتر بوده است، در حالی که این رقم در مدت مشابه سال گذشته ۱۳۶.۸ میلیمتر بود.
وی ادامه داد: سال آبی جاری نیز رکورد کم‌بارش‌ترین سال زراعی استان را با ۱۲۹.۱ میلیمتر ثبت کرده و این در حالی است که طبق آمار بلندمدت، تا این تاریخ باید بیش از ۹۵ درصد از بارش سال آبی تامین می‌شد و کاهش شدید بارش‌ها باعث کاهش ذخایر آب زیرزمینی و افزایش ریسک خشکسالی در بخش کشاورزی شده است.
مدیرکل هواشناسی خراسان شمالی با اشاره به تغییر الگوی بارش‌ها گفت: بارش‌ها دیگر مداوم و ملایم نیستند، بلکه به صورت رگباری، زودگذر و سیل‌آسا رخ می‌دهند، روزهای آفتابی بیشتر و روزهای ابری کمتر شده و برف‌های زمستانی بسیار کم شده است؛ در نتیجه، ذخیره آب در سفره‌های زیرزمینی کاهش یافته است.
خشکسالی در حدود ۱۰۰ درصد پهنه استان
مدیرکل هواشناسی استان افزود: بر اساس شاخص SPEI دوره یک‌ساله تا پایان تیرماه، ۹۹.۷ درصد از مساحت استان در وضعیت خشکسالی قرار دارد.
وی اضافه کرد: ۵۳.۶ درصد از وسعت استان در وضعیت خشکسالی بسیار شدید، ۳۶.۲۸ درصد در خشکسالی شدید و حدود ۹ درصد در خشکسالی متوسط است. بیشترین خشکسالی بسیار شدید با ۹۹.۳ درصد مربوط به شهرستان بام و صفی‌آباد است.
داداشی تاکید کرد: شمال شرق کشور، به ویژه خراسان شمالی، بیش از سایر نقاط با تبعات ناشی از کاهش بارندگی و افزایش دمای هوا مواجه و تغییرات اقلیمی در این منطقه حساس‌تر و شکننده‌تر است.
